Kullanılan bir harfi cerrin, fiilden bağımsız olarak kullanılıp kullanılmadığına önemle dikkat edilmelidir.
Kimi fiiller harfi cer alarak yeni bir anlam kazanır. Kazandığı bu yeni anlam dikkate alınmadan yapılan her meal hatalıdır. O nedenle harfi cerrin bağımsız mı yoksa fiile mi ait olduğunun tespiti son derece önemlidir.
Bu yazımın asıl konusu ise; bir harfi cerrin fiilden bağımsız olması haline bir örnek daha vermek ve başa mesh konusunda yapılmış yanlış üzerine bilgi vermek. Bağımsız bir harfi cer, kendisinden sonra gelen ve “وَ” bağlacı ile bağlanan sonraki kelimelere aynı şekilde etki eder. Bu bilginin eksikliği, ayetlerden hüküm çıkarırken yanlış hüküm çıkarılmasına neden olabileceğinden oldukça önemlidir. Örneğin abdest ayetleri.
Namaz abdestinin farzları Maide-6. ayette açıkça zikredilmiştir.
Kimileri iddia eder ki; bu ayette بِ harf-i cerri “Bir Kısım veya Parça İfade Etme” anlamında kullanılmıştır. Bu anlamı; başın tamamının değil bir kısmının mesh edileceği anlamını verir. Aksi takdirde başın tamamı mesh edilmesi gerekir. Bu kullanımı ile Türkçeye verdiği anlam “den” veya “i” dir. Hatta mesh sadece baş içindir, ayak yıkanmalıdır.
Şİmdi ayetin ilgilendiğimiz kısmına bakalım;
Maide-6: “….Başlarınızı ve aşık kemiklerinize kadar ayaklarınızı mesh edin…..”
Maide-6: “…..وَامْسَحُوا بِرُؤُ۫سِكُمْ وَاَرْجُلَكُمْ اِلَى الْكَعْبَيْنِۜ….”
Abdest ayetlerinde su kullanarak temizlenmek esastır. El, yüz ve kol gibi uzuvları yıkamak kolay iken başın her abdestte yıkanması büyük sorun olacağından Allah baş ile başın yanında ayaklar için mesh kolaylığı sağlamıştır.
Mesh; su ile yapılacak işlemin az miktar su ile sıvazlama olarak yapılmasıdır.
Mesh kelimesi بِ harf-i cerrini alırsa; “birini … ile ovalamak, birini … ile yağlamak” anlamı kazanır. Bu anlam ayetin konusu ile ilgili olmadığından بِ harf-i cerri fiile ait olmayan ve bağımsız rol üstlenmiş bir edattır. O halde hangi anlamı aldığı önemli olacaktır.
Mesh fiili yalın olarak kullanıldığından “elini bir şeyin üzerinden hafifçe geçirmek” anlamına sahiptir. Gördüğünüz üzere mesh, baş ve ayaklara yapılacaktır. Baş ve ayağa -i anlamı vermesi için بِ harf-i cerri “Bir Kısım veya Parça İfade Etme” anlamında kullanılmış olması şart değildir. Çünkü zaten -i, -e anlamlarına doğal olarak sahiptir. Örneğin;
بِنَا: “Bize, bizi” anlamındadır. (Bizim bir kısmımız değil)
بِكُمْ: “Size, sizi, sizin için” anlamındadır. (Sizin bir kısmınız değil)
بِهِمَا: “İkisini, ikisine” anlamındadır.(İkisinin bir kısmı değil)
بِىَ: “Bana, beni” anlamındadır. (Benim bir kısmım değil)
(Araf-150)وَاَخَذَ بِرَأْسِ اَخ۪يهِ: Kardeşinin başını tuttu (Başının bir kısmın değil)
Gördüğünüz üzere zamirlere ve isme -i anlamını verdiğinde, bir kısmını veya parçasını kastetmez.
Özetle ayetin mesajından anladığım; başa ve başın tamamına; ayaklara ve ayakların sadece üzerine değil yan ve altına da el sürülürek mesh edilir.
Ayette بِ harf-i cerri; her ne kadar sadece “baş” kelimesinin yanına yazılmış olsa da etkisini aynı şekilde “ayaklar” kelimesine de aktarmıştır. Bununla ilgili yazım ise aşağıdadır: