Nisa-12: “…Eğer miras bırakan erkek veya kadın kelale ise yapılan vasiyetten ve borçtan sonra kendisinin bir erkek ve (اَوْ) bir kız kardeşi varsa o ikisinden her birine 1/6, eğer bundan fazla iseler mirasın 1/3‘üne ortaktırlar…”
Nisa-176: “Senden fetva isterler. De ki: “Allah kelale hakkında size fetvasını veriyor: Ölen kimsenin(امْرُؤٌا) çocuğu yoksa ve bir kız kardeşi varsa, bıraktığının 1/2‘si onundur. (Ölen kadın ve) Çocuğu yoksa o (erkek kardeşi) varis olur. Eğer iki kız kardeşse bıraktığının 2/3‘si onlarındır. Eğer erkek ve kadın kardeşler olursa, o zaman erkeğe iki kadın payı vardır. Allah şaşırırsınız diye size açıklıyor. Allah her şeyi Bilendir.”
Ayetleri mukayese ettiğimizde;
- Kelalenin 1 kız kardeşi Nisa-12’den 1/6; Nisa-176’dan 1/2 şeklinde farklı pay alamaz.
- Ya da kelalenin 1 erkek kardeşi Nisa-12’den 1/6; Nisa-176’dan 1/2 şeklinde farklı pay alamaz.
Başka değişkenler olmadıkça bu mümkün değildir. Ki kelale ile ilgili ayetlere baktığımızda başka değişken de yoktur.
Bu hataya neden olan husus (اَوْ) yani “veya” bağlacının asli anlamında kullanılmasıdır. Oysa bu bağlaç Kur’anda (وَ) yani “ve” anlamında da kullanılmıştır.
Nisa-12. ayet; (اَوْ) bağlacının “ve” anlamında kullanıldığı ayetlerden birisidir. Böylece Nisa-176. ayette tanzim edilmeyen “1 kız+1 erkek kardeşin olması durumunda” alacağı pay oranı da belli olmuştur.
Zaten Nisa-12. ayette insanların; 1 kız için ayrı, 1 erkek için ayrı, 2 kız için ayrı ve fazla olmaları durumlarında ne yapacaklarını bilemedikleri için; Allah rasulundan fetva istedikleri ve Nida-176. ayetin indirildiği anlaşılmaktadır.
Nisa-11 ve 12. ayetler kişinin; çocuk, anne, baba ve kardeş dağılımı aşağıdaki tablodaki gibidir:
| NİSA-11 ve NİSA-12 | |||
| Çocuğu varsa; | 1-Çocuğu yoksa; | ||
| 1 kızı (Nisa-11) | 1/2 | Annesi (Nisa-11) | 1/3 |
| 2+ kızı (Nisa-11) | 2/3 | Babası (Nisa-11) | 1/6 |
| Annesi (Nisa-11) | 1/6 | Karısı (Nisa-12) | 1/4 |
| Babası (Nisa-11) | 1/6 | Kocası (Nisa-12) | 1/2 |
| Karısı (Nisa-12) | 1/8 | 2- Çocuğu yok ama kardeşi varsa; | |
| Kocası (Nisa-12) | 1/4 | Annesi (Nisa-11) | 1/6 |
| 1 erkek (Nisa-11) | 1/2 | Babası (Nisa-11) | 1/6 |
| 2+erkek (Nisa-11) | 2/3 | Kardeşleri (Nisa-11) | 1/6 (1/3-1/6=1/6) |
| Karısı (Nisa-12) | 1/4 | ||
| Kocası (Nisa-12) | 1/2 | ||
Yukardaki tabloda kardeşler kadın veya erkek kaç kişi olursa olsun pay 1/6’dır. Oysa kelale ayetlerinde oranlar bambaşkadır.
Eğer Kur’anda kelale diye bir kavram yoksa; yukardaki tablo ile aşağıdaki tabloda kardeş paylarının farklı tanzim edilmesi hatadır.
Kur’anda çelişki olmayacağına göre aralarında bir fark olmalıdır.
Aradaki fark; kelalenin tek varisinin kardeş olmasıdır. Diğer varisler varsa kişi kelale olmaz ve Nisa-11. ayet uygulanır.
| NİSA-12 VE NİSA-176 | |||
| Erkek Kelale | Kadın Kelale |
||
| 1 Erkek kardeş (Nisa-176) | 1 | 1 Erkek kardeş (Nisa-176) | 1 |
| 1 Kız kardeş (Nisa-176) | 1/2 | 1 Kız kardeş (Nisa-176) | 1/2 |
| 2 Kız kardeş (Nisa-176) | 2/3 | 2 Kız kardeş (Nisa-176) | 2/3 |
| Kız ve erkek kardeşler fazlaysalar erkeğe kadına göre 2 pay (Nisa-176) | 1/3 | Kız ve erkek kardeşler fazlaysalar erkeğe kadına göre 2 pay (Nisa-176) | 1/3 |
| 1 Erkek ve 1 Kız kardeş (Nisa-12) | 1/6; 1/6 | 1 Erkek ve 1 Kız kardeş (Nisa-12) | 1/6; 1/6 |
| Kız ve Erkek kardeşler fazlaysalar (Nisa-12) | 1/3 | Kız ve Erkek kardeşler fazlaysalar (Nisa-12) | 1/3 |
Nisa-176: “Senden fetva isterler. De ki: “Allah kelale hakkında size fetvasını veriyor: Ölen kimsenin(امْرُؤٌا) çocuğu yoksa ve bir kız kardeşi varsa bıraktığının 1/2‘si onundur. (Ölen kadın ve) Çocuğu yoksa o (erkek kardeşi) varis olur. Eğer iki kız kardeşse bıraktığının 2/3‘si onlarındır. Eğer erkek ve kadın kardeşler olursa, o zaman erkeğe iki kadın payı vardır. Allah şaşırırsınız diye size açıklıyor. Allah her şeyi Bilendir.”
Arapçada eril hitap, haber ve emirler; özellikle erkekleri ilgilendiren bir konu değilse;
- Erkek ve kadınlara birlikte hitap ediyor,
- Erkek ve kadınlardan birlikte haber veriyor,
- Erkek ve kadına birlikte aynı hükmü veriyordur.
Örneğin Maide-6,57,87,89,90; Bakara-153,172,183,184,185; Enfal-20; Tevbe-119; Ahzab-41 ve daha nice ayette muhataplar ve zamirler eril kullanılmıştır. Bu ayetler erkeklere hitap ediyor diye kim namaz, oruç, Allah’a ve rasulune itaat ve Allah’tan sakınma emri ve diğerleri sadece erkek müslümanlara emredilmiş, kadın müslümanları ilgilendirmez diyebilir?
Oysa Arap dil kuralına göre hitap edilen toplumda 1 erkeğin bile olması, tüm hitapları eril yapmaya yeterlidir. O halde dikkat edilmesi gereken husus; ayetin konusunun erkeklere özel olup-olmadığının tespit edilmesidir.
Eğer ayetin konusu sadece erkeklere mahsus değilse Allah; kadın+erkek iman edenlere birlikte aynı hükümleri vermiş veya kadın+erkek birlikte olanlardan haber vermiştir.
Bir başka örnekse “kitap ehli” ayetleridir. Bu ayetlerde de yine muhataplar ve zamirler eril kullanılmıştır. Bu nedenle kitap ehlinin “sadece erkeklerden” oluştuğunu kim iddia edilebilir?
Bu önemli bilgiyi verdikten sonra biz konumuza dönelim;
Allah Nisa-176. ayette kelale hakkında fetva verdiğini açıkladıktan sonra; ne erkek ne de kadın kelale ayrımı yapmamış ve ayette ölen kimse için (امْرُؤٌا) kelimesini kullanmıştır.
Bu kelime ayetin konusuna göre; aynı anda erkek+kadını kapsayan “kişi” anlamına sahiptir. Örneğin;
Nisa-176, Enfal-24, Nebe-40, Abese-34, Abese-37,Müddesir-52, Mearic-38,Tur-21, Nur-11. ayetler olmak üzere 9 ayette “kişi” yani “kadın+erkek birlikte” anılmıştır.
Nisa-176. ayet içinde Allah cinsiyet ayrımı yapmadığından ölen kadın+erkek kelalenin varis kardeşleri için aynı hükümleri vermiştir ki tabloda hepsini görebilirsiniz.
Hatam olduğuna inanabilirsiniz. Ama sizden ricam, sadece ayetler ile itiraz ve değerlendirmeniz olur kıymetli arkadaşlar.