2 KADIN ŞAHİT=1 ERKEK ŞAHİT MESELESİNDE HATALI ANLAMA

Bu yazım;

1. Kadına çalışma ve borçlanma hakkı verdiği,
2. 1 erkeğe karşılık 2 kadının şahitliğinin hatalı anlama olduğu üzerine olacak.

1-Kadına çalışma ve borçlanma hakkı vermiştir;

Bakara-282. ayetin, borç veya karşılıklı borçlanma ve ticarette peşin alış-verişi düzenleyen bir ayet olduğunu söylemiştik.

Allah; “Ey iman edenler” hitabıyla başlayarak borç alan ve veren arasında cinsiyet ayrımı yapmamıştır. 

Çünkü O, ticareti ve borçlanmayı erkeklere mahsus kılmamış, kadının borç alıp vermesini veya ticaret yapmasını özcesi “kadının çalışmasını” bu ayetle serbest bırakmıştır.

Kadının evde oturması gerektiği veya sadece ev ve çocuk bakımı ile mesul olduğunu iddia edenler bu ayeti ya görmemiş veya görmek istememiştir.

2-Şahitlik meselesinde “1 erkek ile 2 kadının şahitliğinin eşitliği” hatalı yorumdur;

Borçlanma ve ticaret hukukunda 2 kadının şahitliğinin 1 erkeğe eşit olduğu inancı hatalı bir yorumdur.

Delillerimiz;

1-Kuranda bahsi geçen talak (2 şahit), zina (4 şahit), vasiyet yazımı (2 şahit) ve yetimlere mallarının iadesi (1 şahit) gibi şahit isteyen konuların hiçbirinde Allah, cinsiyet ayrımı yapmamıştır.

Oysa bu konular önem bakımından, borçlanma veya ticaret konusundan geri kalır değildir. Sadece önemli bir detay fark edilememiştir.

Örneğin talakta 2 şahit istenir. Bu şahitler aşağıdaki gibi olabilir;

• 1 kadın ve 1 erkek şahit, 
• 2 erkek şahit,
• 2 kadın şahit .

Olasılıklardan 2 erkek şahidin seçilmesi kadınların şahitliğini, 2 kadın şahidin seçilmesi ise erkeklerin şahitliğini diğerine göre yetersiz kılmaz. Gördüğünüz üzere 1 erkek ve 1 kadının şahitliği eşittir.

Aynı mantık, bahsedilen diğer konulardaki şahitlikler için de geçerlidir.

2-Bakara-282. ayette Allah, ticaretin peşin yapılması durumunda 1 şahit istemektedir.

Allah, bu 1 şahit için kadın veya erkek seçimi yapmamıştır.

Yani peşin ticarette 1 erkeğin şahitliği ile 1 kadının şahitliği arasında fark yoktur.

Bu farkın olmayışını; peşin ticaretin kolaylığına veya hususi bir ticari kabiliyete ihtiyaç olmadığına bağlayanların itirazını ise 3. delilimiz çürütecektir.

3-Yetimlere mallarının iadesi de ayrıca ticari boyutu olan bir konudur.

Yetimlere mallarının iadesi kapsamında; menkul veya gayri menkul her ne varsa ve varsa alacak ve borçları da devredilecektir.

Allah yine bu ticari hususların yetime devrinde şahit olarak sadece 1 şahit isterken kadın veya erkek seçimi yapmamıştır. Özetle;

• Şahit erkek olacaksa, erkeklerden 1 kişi,
• Şahit kadın olacaksa, kadınlardan 1 kişi şahit seçilecektir. 
• Talakta verdiğimiz örnek gibi; 1 erkeğin şahitliği ile 1 kadının şahitliği arasında fark yoktur.
• Şahitliğin geçerliliği, cinsiyetle ilişkili değildir.

O halde ticari konunun karmaşıklığı veya kadınların da bu alandaki tecrübesizlikleri, etki altına alınmaları vb nedenler cinsiyete bağlı şahit sayısını belirlemede ölçü değildir.

Erkek ve kadın birbirinin rakibi değil, tamamlayanıdır.

Nisa-34. ayetteki “erkekler kadınlara göre kavvamdır” cümlesinden, kavvam olanın sadece erkekler değil kadınların da kavvam olduğunu anlarız.

Ama erkeğin yaratılışındaki fıtri farklılıklar, kavvamlıkta ve birçok alanda onları önde olmaya sevk ve mecbur etmektedir.

Fikri zemininde hata bulunan bazı kadınların nefsine ağır gelecek olsa da şu gerçek asla göz ardı edilemez. Önceden de şimdi de sonra da daima, erkekler kavvamlıkta ve birçok alanda kadına göre önde olmaya devam edecektir.

Erkeklerin kavvam olmasından dolayı, erkek şahit tercihi gayet olağandır.

Biliyoruz ki vadeli borçlanmada farz olan yazdırmaktır, ayrıca şahit aranmaz.

Önceki yazımızda bahsettiğimiz üzere sadece söz konusu özellikli insanlar borç altına girerken, borcu yazdırmanın yanında şahit istenmektedir.

Özel nitelikli insanlar ki bunlar henüz rüşd olmamış çocuk, hasta, yaşlı vb gibi bir veliye ihtiyacı olan insanlardır.

Borç, bu kimselerin bizzat kendilerinin yaptığı değil kendilerine devredilen borç olması nedeniyle fazlasıyla hassas bir konudur.

Çünkü bu durum iradeleri dışında, lehlerine değil aleyhlerine gerçekleşen bir durumdur.

İstenen şahitler; öncelikle erkeklerden 2 şahittir, 1 şahit değil. 

Peki Allah, neden 1 erkek değil de 2 erkek şahit ister, diye düşündünüz mü?

Konunun hassaslığından dolayı 1 erkeğin şahitliği kafi değildir. Aslında cevap çok nettir. Erkeklerde 2. şahit, tıpkı kadınlarda olduğu gibi bir erkek şaşırdığında “diğer erkek ona hatırlatsın” diyedir.

Bu hassas durumun tespiti aşamasında, şahitler öncelikle konuya vakıf olan erkeklerden seçilir. Bu detayı; ayette erkek şahitler için kullanılan ve genel bir ifade içeren “erkeklerden” olarak değil, tanıdığınız erkekler anlamı taşıyan “erkeklerinizden” ifadesinden anlarız.

Konuya vakıf yakınlardan bu 2 erkek şahit yoksa eğer, Allah bu kez velisinin veya rüşd kişilerin razı olduğu 1 erkek ve 2 kadın şahit seçeneğini emreder.

Anlama ve yorum hatası işte burada başlar.

Allah sadece razı olunan 2 erkek şahitle meseleyi kapatabilecekken, ne kadınları ne de sadece 2 kadın şahit diyerek erkekleri olayın dışında bırakmamıştır. 

Ama temel mantık şudur;

• Diğer konulardaki şahitliklerden farklı olarak; 2. şahitler 1. şahide hatırlatıcı olmak için görevlendirilir. 
• “Şaşırma olasılığı olan erkeğe” kendi cinsinden “2. erkeğin”;
• “Şaşırma olasılığı olan kadına” da kendi cinsinden “2. kadının” şahit olarak seçilmesi önceliklidir.

Bu muazzam bir dengedir.

ÖZETLERSEK;

• Allah katında şahitlik; adil, sağlam ve şüpheye yer bırakmaksızın yapılacak şahitliktir.
• Ticarette peşin alış-verişlerde 1 kadın ve 1 erkek şahidin şahitliği eşittir.
• Vadeli borçlanmada farz olan şahit değil yazdırmadır.
• Özel nitelikli kimselerin borç altına girme konusu hariç, hiçbir konuda Allah, kadın ve erkek şahit sayısında ölçü vermemiştir.
• Özel nitelikli kimselerin borç altına girmesi durumlarında Allah; erkek veya kadın hangi cinsten şahit seçilecekse, şaşması durumunda ona hatırlatıcı olacak olan 2. şahidin kendi cinsinden seçilmesini emretmiştir.
• Önce konuya vakıf 2 erkek şahit tercih edilir. 1. erkek şahidin şaşması durumunda ona hatırlatıcı olacak olan 2. erkek şahit görev alır.
• Konuya vakıf yakınlardan 2 erkek şahit yoksa, bu kez yakın olmayan ama rıza gösterilen şahitlerden 1 erkek ve kadınlardan 2 şahit seçilir. Allah sadece 2 erkek şahitle bu hususi durumun karara bağlanmasını isteyebilecekken kadınları olaya dahil etmiştir.
• Sadece bu konuya mahsus olarak; 1. erkek şahidi teyit etmek için 2. erkek şahidi isteyen Allah, kadınlardan şahit istediğinde de 2. kadın şahidi belirlemek mecburi olur.
• 1. kadın şahit, erkek şahidi desteklerse; en az 3’e karşı 2 şahitlikle anlaşmayı kadın şahit tasdiklemiş olur. Bu durum 1 kadının şahitliği ile 1 erkeğin şahitliği eşit olduğunu gösterir.
• Eğer 1. şahit kadın erkek şahidi desteklemezse; 2. kadın şahit devreye girerek son noktayı koymaktadır.
• Kaldı ki ayetin devamında bu usulün, Allah katında daha adil, şahitlik için daha sağlam, şüphelenmemeniz için daha uygun olduğu belirtilir.                                                                                                                                                                                                                                                                                        Ayrıca Allah bu açıklamasıyla, şartların ve olayların olası değişkenliği yüzünden şahitler konusunda yapılabilecek esnekliklerin; daha adil olmasa da adil, daha sağlam olmasa da sağlam ve şüpheden uzaklaşmak adına daha uygun olmasa da uygun olabileceği iznini kullarına vermiştir.

Her erkek ve kadın şahit seçilemez. Allah’ın yazıcı ve şahit olacak kimselerde olmasını istediği şart, adil olma şartıdır.

Adil olmaksa, cinsiyete bağlı bir rol değildir.

Olaya üst perdeden bakmayı başaramazsanız, Rabbi cinsiyetçilikle suçlarsınız.

Bu ayette Allah, kadını olaya dahil ederek kadını belirleyici ve sonucu belirleyen bir rol üstlenmesini sağlamışken; kadının şahitliğinin değersizliğini iddia etmek, Allah’ın kadını küçük düşürdüğünü ve cinsiyetçilik yaptığını değerlendirmekse olsa olsa art niyetli zorlamadır.