Fecr-2: “On geceye”
1. ayet yemin edilenler ile başladığından, bu yemin 2. ayeti de kapsar. Yani bilinen 10 geceye yeminden bahsedilir.
On gecenin üzerine yemin etmek, gecelerin şahitliğini dile getirmektir.
Zira, bazı gecelere şahitlik edecek kimse kalmamıştır. Karanlığın içinde helak olmuşlardır. “Şu geceler dile gelip konuşsa” edebi üslubu ile sure başlamaktadır.
On gecenin şahitliği, nüzul ortamında bilinen on gecede helak olan kavimlerin yaşadığı korkunç sonlara veya o kavimlerden “isra” gece yürüyüşü ile kurtulanlara atıf olabilir.
On gece ile alakalı değerlendirmenin delili 6. ayetten itibaren helak olan kavimlerden örnekler sunulmasıdır. Muhatabın zihninde önce merak oluşturulmuş ve sonra konuya giriş yapılmıştır
Gecenin, ilk muhataptaki olumsuz çağrışımı da kullanılmıştır. Bundan dolayı, Felak suresinde karanlık çöktüğü zaman gecenin şerrinden, felakın/aydınlığın Rabbi olan Allah’a sığınılması gerektiği öğretilir.
Şimdi Kur’anda helak olup karanlıklar içinde kalan resullerin gece çıkıp uzaklaştığı bu on kavmin isimlerini ibret olarak belirtelim.
1- Nuh Kavmi
2- Ad Kavmi ve İrem şehri. Tek resulün gittiği iki farklı yerleşim yeridir.
3- Semud Kavmi. (Hicr Ashabı)
4- Ress Kavimleri. (Ashabul Karya)
5- Lut Kavmi. Bu ayette Lut nebinin gece kendisine inananlar ile kavmini terk edişi anlatılır.
6- Medyen ve Eyke Halkı. Şuayb nebinin elçi olarak gittiği iki komşu kavim aynı gecede helak olmuştur.
7- Firavun ve ailesi. Teklik iddiasındaki Firavun’a Rab çift rasul göndermiştir. Musa ve Harun nebilerin İsrailoğulları ile yaptığı gece yolculuğunun sonunda Firavun ve kurduğu düzen helak olmuştur.
8- Sebt Ashabı. (Cumartesi ashabı)
9- Tubba Halkı. Sebe kavminin bir boyu idi.
10-Uhdud Ashabı.
Fecr-3: “Çifte ve teke”
Çiftin şahitliği 6. ayetteki Ad kavmine bir atıf olabilir.
Çünkü Ad kavmi Ad-ı ula ve Ad-ı uhra olmak üzere iki kısma ayrılır.
Öncül Ad kavmi Hud nebinin uyarılarına kulak asmayarak helak olmasına rağmen helakten kurtulan sonraki Ad kavmi de aynı hataya düşmüştür.
Semud kavminin Ad-ı uhra olduğuna dair rivayetler vardır. Bu nedenle Kur’anda 22 yerde Ad ve Semud kavimleri arkalı-önlü zikredilmiştir.
Her iki durumda da ”çift” kelimesinin bağlamla uyumlu olarak bu iki kavimle ilgili olduğu anlaşılabilir.
Tek ise daha önce eşi benzeri olmayan türünün tek örneği olan sütunlar sahibi İrem şehrine bir gönderme olabilir.
Çift olan yukardaki kavmimler (Ad-Semud), ilk atalarını körü körüne izleyerek hatayı tekrarlarken diğeri (İrem Şehri) eşsiz ve benzersizliği yüzünden kibirlenerek azgınlaştı ve gösteriş uğruna zulmettikleri için karanlığa gömüldüler.
Bazı çift kavimlere tek rasul gitmişken, teklik iddiasındaki kazıklar sahibi Firavun’a çift rasul gitmiştir.
Bunlar tek ve çiftin işaretleri olabilir.
Özetle; en doğrusunu Rab bilir ama daha doğru tefsirlere gözüm ve kulağım açık diyorum.